Belevingsgerichte zorg in de toekomst
De beleving is voor menigeen een bekend begrip. De beleving van de eenzelfde ervaring hoeft echter niet voor alle mensen gelijk te zijn. Zo ontspant het ene persoon door klassieke muziek, terwijl een ander persoon door de klassieke muziek herinnerd wordt aan een nare ervaring uit het verleden en hierdoor zeer gestrest raakt. Door deze verschillende belevingen is het vaak lastig om als zorgmedewerker te weten of een bepaalde actie positief of negatief effect heeft op een patiënt. Om hier beter mee om te kunnen gaan, is belevingsgerichte zorg ontstaan. In de misschien wel nabije toekomst gaan robots in de zorg worden geintroduceerd, als dit eenmaal zo ver is dan kan men veel meer dan nu. Op dit moment is een ieder nog aangewezen op eigen inschattingen maar in de toekomst kan dit wel eens gaan veranderen!
Wat is belevingsgerichte zorg?
In de Van Dale wordt de volgende definitie bij het woord beleving gegeven:
Ondervinding, innerlijke ervaring: in mijn beleving, zoals ik het zie. Wanneer er gesproken wordt van de beleving van een persoon gaat het dus om hoe dat persoon een ervaring beleeft. Hoe iemand een ervaring beleeft, kan zeer uiteenlopen en hangt af van het desbetreffende persoon. Zo kunnen sommige mensen beter tegen een plotse verandering dan anderen. Er zitten dus grote verschillen in hoe iemand een ervaring beleeft. Hier komt het grote verschil, waar veel bedrijven bezig zijn met sociale innovatie (het creatief denken en het handelen met vernieuwing), krijgen we in de toekomst door de toevoeging van robots ook de mogelijkheid om ter plaatst (als de mens niet aanwezig is) op basis van non-verbale communicatie inschattingen te maken hoe de persoon zich voelt. Het komt veel voor dat iemand zich anders voordoet dan de werkelijkheid in het bijzijn van andere mensen.
Bij belevingsgerichte zorg draait de zorg volledig om de beleving van de patiënt en hoe iemand een zo positief mogelijke beleving kan hebben van een moment. Om dit tot stand te brengen, let momenteel de verzorger nauwlettend op onder andere de lichaamstaal van het desbetreffende persoon. Daarnaast kunnen familieleden, vrienden of kennissen de verzorger inlichten over het leven van de patiënt, zodat enkele reacties die eerder zijn voorgekomen of nog kunnen voorkomen vroegtijdig herkend kunnen worden. Op deze manier kan negatief gedrag vroegtijdig herkend en onderbroken worden, waardoor de patiënt de negatieve ervaring niet (opnieuw) hoeft te beleven.
Een ander belangrijk aspect van belevingsgerichte zorg in de toekomst gaat de robot zijn, de kans dat mensen helemaal vervangen worden is klein echter assistentie krijgen is natuurlijk altijd welkom en zeker met de teruglopende budgetten is dit uitermate belangrijk om zo efficient mogelijk uit te voeren. Belevingsgerichte zorg wordt nu vaak toegepast bij (geestelijk) gehandicapten en dementiepatiënten. Deze mensen hebben vaak een geheel andere beleving van een moment dan de zorgmedewerker, waardoor het lastig is voor de zorgmedewerker om zich in te beelden hoe de patiënt iets beleeft. Juist bij deze patiënten is het belangrijk dat zorgmedewerkers hun eigen beleving aan de kant zetten en de beleving van de patiënt accepteren. Alleen op deze manier kan er goed geluisterd worden naar wat een patiënt wil en hoe hij of zij hierbij geholpen kan worden.
Belevingsgericht werken
Voor zorgmedewerkers is het lastig om zich in te beelden hoe hun patiënt een moment beleeft, aangezien zij een andere beleving hebben van dezelfde ervaring dan de patiënt. De reden waarom deze patiënten een ervaring anders ervaren, heeft vaak een medische oorzaak. Zo kan de patiënt dementerend zijn, waardoor hij of zij in gedachten niet in dezelfde tijd leeft als de zorgmedewerker. Ook hebben (geestelijk) gehandicapten vaak een andere beleving van de werkelijkheid.
Belevingsgerichte zorg gehandicapten
In Nederland zijn er ongeveer 142.000 mensen met een matige of ernstige geestelijke beperking. Deze mensen hebben vaak een andere beleving van de wereld waarin ze leven dan mensen zonder een beperking, doordat er bijvoorbeeld delen van de hersenen onderontwikkeld zijn of men een stoornis heeft. Zorgmedewerkers of verzorgers van deze mensen hebben het vaak lastig om zich in te beelden hoe hij of zij zich voelt en epilepsie zien wij als mensen niet aankomen. Het klinkt misschien vreemd maar honden registreren emoties veel beter dan mensen, zo voelen zij ook epilepsie aankomen bij een patient Wij als mensen zenden veel meer signalen uit dan de ander weet te registreren, ook in de toekomst gaat men zien dat een zorg robot deze signalen gaat oppikken en een medewerker in weet te schakelen. Het kan goed mogelijk zijn dat voordat de eerste zorg medewerker een kamer van een patient binnen stapt het al bekend is dat de patient “met het verkeerde been uit bed is gestapt”.
Belevingsgerichte zorg voor ouderen
Een van de belevingsgerichte zorg uitgangspunten is dat mensen zich op hun gemak voelen bij een zorgmedewerker. Hoe wordt dit echter uitgevoerd bij iemand die ernstige dementie heeft en af en toe vergeet wie zijn of haar verzorger is? Ook hier wordt belevingsgerichte zorg toegepast om dit probleem op te lossen. Evenals bij mensen met een handicap wordt er bij familie, vrienden of kennissen nagevraagd wat de patiënt in zijn leven meegemaakt, zodat de zorgmedewerker een beter beeld heeft van zijn leven. Daarnaast wordt er in de belevingsgerichte zorg dementie veel gebruikt gemaakt van reminiscentie-therapie. Dit houdt in dat zorgmedewerkers dementerende patiënten aanmoedigen om herinneringen op te halen door bijvoorbeeld foto’s te laten zien of geluiden te laten horen. Hierdoor kan een persoon zijn herinneringen terughalen en opnieuw in zijn of haar geheugen “plaatsen” zodat deze minder snel vergeten worden. Daarnaast is ook snoezelen een bekende vorm van belevingsgerichte zorg die toegepast wordt op ernstig dementerende patiënten. Waar bij de reminiscentie-therapie vooral herinneringen opgehaald worden door middel van gesprek, worden bij snoezelen, een samentrekking van snuffelen en doezelen, de zintuigen geprikkeld om herinneringen op te halen. Zo kan er een kaars aangestoken worden die een patiënt kan herinneren aan het moment dat het eerste kleinkind geboren werd of herinnert een muziekstuk de patiënt aan zijn of haar eigen bruiloft. Door de zintuigen te stimuleren, maken de hersenen van deze patiënten onbewust de koppeling met het moment dat ze willen herinneren, waardoor de patiënt dit weer boven kan halen.
Wat kan belevingsgerichte zorg in de toekomst betekenen?
Zoals inmiddels bekend is, houdt de belevingsgerichte zorg betekenis in dat zorgmedewerkers en verzorgers de patiënt behandelen vanuit diens beleving van een moment. Een van de grote voordelen hiervan is dat de patiënt zich geaccepteerd voelt en zich prettiger voelt rondom de zorgmedewerkers, zonder dat hij of zij hiervoor een speciale behandeling heeft ondergaan. Daarnaast leert de zorgmedewerker de patiënt beter kennen, waardoor deze beter kan handelen tijdens een crisissituatie.
Aangezien belevingsgerichte zorg veel voordelen met zich meebrengt, heeft het veel potentie om in de toekomst vaker toegepast te worden. Zo kunnen ook mensen met psychische problemen, denk hierbij aan depressie of eetstoornissen, behoefte hebben aan belevingsgerichte zorg. Wanneer zorgmedewerkers zich inleven in hoe hun patiënt een bepaalde ervaring beleeft, kan hij of zij beter begrijpen waarom een persoon reageert zoals hij reageert. Daarnaast kunnen ze op deze manier beter inschatten hoe de patiënt later met eenzelfde soort ervaring zal reageren, waardoor ze de patiënt beter kunnen helpen.
Ook kan belevingsgerichte zorg toegepast worden in de verzorging van (zieke) kinderen. Evenals dementerende mensen en gehandicapten hebben kinderen een andere beleving van de werkelijkheid dan volwassenen, waardoor het soms lastig is om hen te begrijpen. Wanneer een zorgmedewerker zich openstelt voor deze andere belevingen en ze accepteert, is het gemakkelijker om het vertrouwen van deze kinderen te winnen. Hierdoor kan een zorgmedewerker dit kind beter helpen. Zo is belevingsgerichte zorg dus ook toepasbaar in de zorg voor kinderen.
