Smart Industry in de toekomstige ‘printvalley’

Slimme ondernemers in Oost-Nederland omarmen Smart Industry. Want door nieuwe productietechnologieën en de verdere integratie van ICT, verandert de maakindustrie radicaal. Bijblijven is niet meer genoeg. Je moet voorop lopen om ook internationaal bestaansrecht te blijven houden. Zoals de wereldwijd opererende Kaak Groep uit Terborg, die samen met vijf andere maakindustrie bedrijven uit de Achterhoek investeerde in een hypermoderne 3D-metaalprinter.

De Kaak Groep bestaat sinds 1890 en levert industriële productielijnen voor met name brood en pizza. Het bedrijf telt 850 medewerkers verspreid over productielocaties in Nederland, Duitsland, Frankrijk en Italië. De Kaak Groep verbindt het traditionele ambacht van broodbakken met geavanceerde industriële bakkerijtechnologie en schuwt daarbij echte innovaties niet. De ingebruikname van de eerste industriële 3D-metaalprinter, een innovatie van Nederlandse bodem, onderstreept dat.

Een innovatie uit Eindhoven

De MetalFAB1, zoals de hypermoderne 3D-metaalprinter officieel heet, is een industrieel printsysteem ontwikkeld door het Eindhovense bedrijf Additive Industries. Kaak is al sinds 2014 een partner in het AddLab van Additive Industries en stond mede aan de wieg van de ontwikkeling van de MetalFAB1. Drie jaar is er gewerkt aan de ontwikkeling van de industriële metaalprinter, waarbij Additive Industries hulp kreeg van Nederlandse high-techbedrijven zoals chipmachinefabrikant ASML, FEI en Philips Healthcare.

Nadat de vliegtuigbouw, de medische en automobielindustrie de 3D printtechnologie al voorzichtig omarmde, laat Kaak nu zien dat ook de machinebouw klaar is voor deze innovatie. Maar zonder steun investeren in de MetalFAB1- aanschafprijs 1,8 miljoen euro – was zelfs de Terborgse wereldspeler te gortig. In een gesprek met de regionale innovatiemakelaar Martin Stor kwam men op het idee de samenwerking te zoeken met de provincie Gelderland, intermediairs, onderwijs en een aantal andere Oost-Nederlandse bedrijven in de maakindustrie.

Een aardverschuiving in de industrie

Volgens Kaak-directeur Lodewijk van der Borg zorgt deze nieuwste technologie voor een aardverschuiving in de industrie. “Metaalprinters zullen echte gamechangers worden. Eén van de voordelen van 3D-metaalprinttechniek is dat je alleen daar materiaal toevoegt waar dat nodig is. Bij conventionele technieken zoals verspannen, begin je met een groot blok materiaal en haal je materiaal weg, waardoor je veel meer materiaalverlies hebt.

Zo kan je functies integreren en daarmee het aantal onderdelen in een product reduceren en het aantal assemblagehandelingen terugbrengen.

Daarnaast kun je met 3D-metaalprinten unieke vormen printen die op geen enkele andere manier te produceren zijn. Zo kan je functies integreren en daarmee het aantal onderdelen in een product reduceren en het aantal assemblagehandelingen terugbrengen. Ook een groot voordeel is dat deze machine 10 keer sneller is dan andere metaalprinters die op dit moment beschikbaar zijn, terwijl de producten 30% sterker zijn dan conventioneel vervaardigde producten.

Daarbij hoef je geen mallen te maken en ook niet te wachten op de boot uit China. Het apparaat kan ruim 100 uur aan één stuk meerdere opdrachten printen en werkt volledig geautomatiseerd. Ik denk dat het een kwestie van tijd is totdat producten, te beginnen met reserve-onderdelen, lokaal worden geprint. Daardoor hoeven ze niet meer aan de andere kant van de wereld geproduceerd te worden. Wat dat mondiaal voor invloed zal krijgen, is voor de meeste mensen absoluut nog niet te bevatten. Maar ik ben er van overtuigd dat als je deze ontwikkeling mist, dat wel eens het einde van je bedrijf kan betekenen.”

Machinecapaciteit delen

Kaak gaat de industriële 3D-metaalprinter vooral gebruiken om onderdelen voor de eigen broodbaklijnen in roestvast- en gereedschapsstaal te maken. De andere 50% van de machinecapaciteit wordt gedeeld met een aantal industriële koplopers uit het oosten van Nederland waaronder Royal Eijkelkamp, Goma, Copal Handling Systems, Hittech Bihca en Bronkhorst High Tech onder projectleiding van het CIVON.

Juist door samen gebruik te maken van de machine, kennis en ervaringen te delen en de operators van de toekomst op te leiden, wordt een flinke impuls gegeven aan zowel de ontwikkeling van de Achterhoekse maakindustrie als aan de scholing van technisch personeel. In het project draaien dan ook actief technische opleidingen en ROC’s mee.

De nieuwe toekomst

Fons Eijkelkamp, directeur van Royal Eijkelkamp, één van de zes deelnemende bedrijven in het project, ziet volop kansen. “Wij maken gecompliceerde en innovatieve boorkoppen, waarmee opdrachtgevers in elke ondergrond waar ook ter wereld kunnen boren. Wij opereren in een zeer kennisintensieve en innovatieve markt en zijn constant op zoek naar manieren om nieuwe producten te ontwikkelen, zonder beperkt te worden door conventionele ontwerp- en productietechnieken.

Daarvoor hebben we al een kunststof 3D-printer aangeschaft. Daarmee kunnen we modellen maken, die je ook echt kunt vastpakken en van alle kanten kunt bekijken. Dat is toch wat anders dan kijken naar een tekening. De volgende stap is dan natuurlijk het daadwerkelijk in metaal printen van de producten die je ontwikkelt. Maar dat is technisch en financieel niet haalbaar voor ons. Meedoen in het project met Kaak geeft ons die kans wél.

Dankzij de metaalprinter leren we nu op een andere manier denken, ontwerpen en ontwikkelen. We kunnen nu producten maken die op geen enkele andere conventionele manier te maken zijn. Dat schept enorm veel mogelijkheden. We nemen pas twee maanden deel aan het project, maar kunnen nu al een product printen en verkopen. Ik zie het als de nieuwe toekomst, waar wij gewoon bij moésten aansluiten.”

Vrijer leren denken

Een ander bedrijf dat deelneemt aan het project is Hittech Bihca BV uit Winterswijk. Producent van hoogwaardige precisiedelen, mini-delen en bewerker van speciale high-performance metalen. Koen Mentink, Managing Director van Hittech Bihca, vertelt: “Smart Industry staat voor ons voor kortere doorlooptijden, kleinere seriegroottes met minder initiële investeringen, een duidelijke ontwikkeling die we in de markt waarnemen. Met de 3D metaalprinttechnologie kunnen we goed anticiperen op deze ontwikkelingen.

Zo kost het gemiddeld acht tot negen weken om een complex onderdeel te verspanen uit een stuk titanium. Met metaalprinten kunnen we datzelfde onderdeel produceren binnen twee weken. Een ander voordeel van dit samenwerkingsproject is dat we met een relatief laag risico kunnen experimenteren met deze nieuwe technologie. Welke geometrische vormen kunnen we realiseren, welke oppervlakte ruwheden en sterktes zijn haalbaar? Hoe moet je een 3D geprint onderdeel opspannen en nabewerken?

Het zijn allemaal onderzoeksvragen waar we samen aan werken. Dat levert kennis op waar elk bedrijf zijn voordeel mee kan doen. Je leert samen een nieuwe technologie beheersen. De effecten van dit project zijn nu al merkbaar in ons bedrijf. Het inspireert collega’s om vrijer te gaan denken. Een mooi voorbeeld daarvan is een laserkop met een geïntegreerd koelkanaal die we zelf hebben ontworpen, geprint in metaal en nu toepassen in onze productie. Dit soort effecten kun je nooit van te voren inschatten, maar zijn zeer inspirerend.”

Lokaal auto’s printen

Maar hoe smart is de 3D-metaal printer bij de Kaak Groep nu echt? Volgens Van der Borg kun je de ontwikkeling vergelijken met de komst van internet. “Dat bracht een revolutie teweeg. Dat gaat metaal printen ook veroorzaken. Op dit moment kunnen we producten printen met een maximaal volume van 0,5 m3. Ik voorspel dat we vanaf nu elke 2 jaar een verdubbeling van dat volume zullen zien.

Op een gegeven moment zou je dus bijvoorbeeld het chassis van een auto kunnen printen. Ik vraag me af of er in Born dan nog hele series Mini’s worden gemaakt, of dat die gewoon wereldwijd lokaal geprint worden. Het zijn dat soort ontwikkelingen die niet langer toekomstmuziek zijn, maar de maakindustrie echt volledig op hun kop gaan zetten.”

Een boost aan Smart Industry

Ook Chris Willemsen, business developer maakindustrie bij OOST NV, de ontwikkelingsmaatschappij van Gelderland en Overijssel, ziet een mooie toekomst voor Oost-Nederlandse maakindustrie. “In deze regio zijn nog veel bedrijven in de maakindustrie actief, vaak internationaal succesvol in nichemarkten. De Smart Industry-ontwikkelingen, die ook wel de 4e industriële revolutie wordt genoemd, verlopen hier in een razend hoog tempo.

De veranderingen zijn complex, hebben invloed op complete productieketens en zetten sectoren op hun kop. Hierdoor is het noodzakelijk om samen te werken met andere bedrijven, omdat je het eenvoudigweg niet meer alleen kunt.

De bedrijven die zijn betrokken bij het metaalprintproject zijn echte koplopers in onze regio en een voorbeeld voor andere bedrijven.

Hiervoor zijn de veranderingen te ingrijpend, de kennis te complex en de investeringen vaak te groot.  De bedrijven die zijn betrokken bij het metaalprintproject zijn echte koplopers in onze regio en een voorbeeld voor andere bedrijven die de stap naar smart willen maken. Met BOOST, de regionale actieagenda voor Smart Industry in Oost-Nederland, proberen we bedrijven te ondersteunen bij deze transitie.

In samenwerking met het CIVON, RCT Gelderland en Oost NV worden de betrokken bedrijven begeleid bij de ontwikkeling en het delen van nieuwe kennis. Hierdoor kunnen de bedrijven sneller en efficiënter van elkaar leren. Bij dit leerproces worden ook actief studenten en docenten betrokken. Want ook het onderwijs moet innoveren om goed te kunnen anticiperen de op Smart Industry- ontwikkelingen. Ze leiden immers studenten op voor banen die we nu nog niet kennen.”

Concurreren op prijs

Voor Kaak is Smart Industry overigens geen doel op zich, maar de benaming van een ontwikkeling die al jaren bezig is. Lodewijk van der Borg heeft niet zoveel met de term. Hij legt de vergelijking met de industriële revolutie en stelt terecht de vraag: ‘wat was er eerder, de stoommachine of de term industriële revolutie?’ “Zo is het ook met Smart Industry. Het is een verzamelnaam voor de logische ontwikkeling die je bedrijf doormaakt. Wil je bijblijven op een mondiale markt, dan zal je moeten innoveren.

Ik zie nu dat steeds meer Nederlandse maakbedrijven terugkomen van het uitbesteden naar lage lonen landen. De kwaliteit die je daar krijgt is gewoon niet te vergelijken met wat we hier kunnen met al onze expertise en knowhow. En daarbij is het transport vanuit Azië natuurlijk een enorm beperkende factor, zeker als je je klanten het liefst gisteren al wilt kunnen leveren. Wij konden altijd al op kwaliteit concurreren, maar door slimme productietechnieken nu ook op snelheid, efficiency én prijs.”

Printvalley in de Achterhoek

De MetalFAB1 3D-metaalprinter is slechts één van de vele voorbeelden die laat zien hoe Oost-Nederland voorop loopt als het gaat om Smart Industry. Van der Borg: “Metaal printen in de maakindustrie zie ik echt als dé toekomst. Wat zou het dan mooi zijn als juist in deze regio een ‘Printvalley’ zou ontstaan. De Achterhoek heeft letterlijk een ijzersterke historie als het gaat om metaal bewerken. Kijk naar DRU en ATAG die ooit in Ulft zijn begonnen.

Zo’n Printvalley zou ook de werkgelegenheid een enorme boost geven. We trekken nu al heel veel TU-studenten uit het westen, die hier graag stage lopen en afstuderen. Alleen maar omdat wij die MetalFAB1 hebben staan. Natuurlijk, de verdere robotisering van de maakindustrie zal zeker banen gaan kosten, maar ook heel veel nieuw werk opleveren. En omdat hier zoveel kennis, passie en knowhow aanwezig is, voorzie ik dat de krimp waar we de afgelopen jaren mee te maken hebben gehad, zal ombuigen naar groei.”